سنگ کلیه چیست؛ چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود
2021-04-17هورمون رشد چیست و آزمایش های آن کدامند؟
2021-06-05کم کاری تیروئید چیست و چگونه درمان می شود؟
کم کاری تیروئید از بیماری های شایع غدد است که عوارض آن به طور مشخصی بر تمامی جنبه های سوخت و ساز بدن و کنترل عملکرد های حیاتی مانند دمای بدن و ضربان قلب تأثیرگذار است. این بیماری که با کاهش تولید هورمون های مترشحه از تیروئید به وجود می آید، با علائمی همراه است که ممکن است تا سال ها پنهان باشند.
کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری غده تیروئید یا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism)، شایع ترین بیماری غدد درون ریز بعد از دیابت است. این بیماری زمانی حادث می شود که غده تیروئید به اندازه نیاز طبیعی بدن، هورمون ترشح نکند. هورمون های مترشحه غده تیروئید، تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) هستند که وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد در بدن را بر عهده دارند.
علائم کم کاری تیروئید چیست؟
غده تیروئید تقریباً بر تمامی اعضای بدن اثرگذار است و کم کاری آن، موجب بروز علائم زیادی می شود؛ از جمله:
- ضعف و خستگی: شایع ترین علامت کم کاری تیروئید است.
- حساسیت به سرما: عدم تحمل سرما به حالتی اطلاق می شود که فرد، به دمای سرد بسیار حساس می شود.
- یبوست: که یکی از علائم شایع در کم کاری تیروئید است.
- افسردگی و اختلال حافظه: وقتی میزان هورمون تیروئید کمتر از حالت طبیعی شود، بی ثباتی خلق و خو، افسردگی، زوال عقل، اختلال در حافظه و مشکلات روانی را در پی دارد.
- گرفتگی عضلات: که معمولاً در نزدیک ترین عضلات به مرکز بدن احساس می شود؛ مانند ران یا شانه.
- خشکی پوست: که ممکن است به قدری شدید باشد که پوست حالت زبری به خود بگیرد و شبیه فلس ماهی شود که در این صورت، بیمار دچار خارش می شود.
- ضعیف شدن موها و ریزش آنها: که می تواند هم به دلیل کم کاری و هم پرکاری غده تیروئید باشد.
- ناخن های نازک و شکننده: یکی دیگر از علائم غیر اختصاصی کم کاری تیروئید است.
- کاهش شدید میل جنسی: تیروئید کم کار، از میل جنسی می کاهد و منجر به زندگی جنسی با کیفیت پایین می شود.
- نامنظم شدن دوره های قاعدگی در خانم ها: کم کاری تیروئید، می تواند باعث از دست رفتن برخی دوره های قاعدگی، بروز خونریزی های شدید، غیرطبیعی و مکرر باشد.
- افزایش وزن: از آنجا که سرعت متابولیسم در مبتلایان به کم کاری تیروئید کم است، افزایش وزن ممکن است با وجود اشتهای طبیعی و حتی کم اشتهایی رخ دهد.
- کندشدن ضربان قلب: هورمونهای تیروئید، تأثیری مستقیم بر عملکرد قلب، رگ های خونی و سطح کلسترول خون دارند و بر قدرت و سرعت ضربان قلب و همچنین فشارخون اثرگذار هستند.
کم کاری تیروئید در گروه های مختلف تظاهرات نسبتاً مختلفی دارد؛ به عنوان مثال، این عارضه در افراد مسن، مشکلات حافظه و افسردگی را به وجود می آورد. در حالی که در کودکان، سلامت ذهنی را تحت تأثیر قرار می دهد و رشد آنها را با اختلال مواجه می سازد. همچنین کم کاری غده تیروئید در سنین نوجوانی، باعث بلوغ زودرس می شود. این بیماری، در زنان سه برابر شایع تر از مردان است.
دلایل هیپوتیروئیدیسم کدامند؟
کم کاری غده تیروئید ممکن است در اثر موارد زیر باشد:
- فعالیت کمتر از حد طبیعی غده تیروئید
- شکل گیری ناقص غده تیروئید از بدو تولد
- برداشته شدن کل یا قسمتی از غده تیروئید به وسیله جراحی
- موجود نبودن ید کافی در رژیم غذایی
- التهاب موقت تیروئید
- داروهای مختل کننده عملکرد غده تیروئید
- وجود مشکل در غده هیپوفیز
غده هیپوفیز که در مرکز مغز قرار دارد، مسئول تولید هورمون محرک تیروئید (TSH) است که باعث می شود تیروئید کار خود را به درستی انجام دهد. اگر در عملکرد هیپوفیز اختلال ایجاد شود و نتواند به اندازه کافی TSH تولید کند، از فعالیت تیروئید هم کاسته می شود.
چه افرادی در خطر ابتلا به کم کاری تیروئید هستند؟
با آنکه تمامی افراد، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، اما خطر بیشتری متوجه افراد زیر است:
- خانم های بالای ۶۰ سال
- افراد مبتلا به بیماری های خود ایمنی
- سابقه ابتلای بستگان درجه اول به بیماری های خود ایمنی
- سابقه جراحی تیروئید
- سابقه درمان پرکاری غده تیروئید
- باردار بودن و یا سابقه زایمان در ۶ ماه گذشته
- سابقه دریافت تشعشع در قسمت گردن یا بالای قفسه سینه
روش تشخیص تیروئید کم کار چیست؟
چنانچه یک یا چند مورد از علائم ذکر شده را در خود مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی که علائم کم کاری غده تیروئید اختصاصی نیست و با علائم بیماریهای دیگر مشابه است، پزشک متخصص داخلی با تجویز تست عملکرد تیروئیدی (thyroid function test) به تشخیص قطعی این بیماری می پردازد.
در صورتیکه شما در کلانشهر کرج زندگی می کنید و هر یک از علائم ذکر شده برای بیماری کم کاری تیروئید را دارید می توانید برای تشخیص قطعی به مطب خانم دکتر آقاجانی، پزشک متخصص داخلی در کرج مراجعه کنید. مراجعین با بیماری های غدد و بخصوص کم کاری و پرکاری تیروید از جمله بیماری هایی هستند که توسط ایشان بررسی و درمان می شوند.
کم کاری تیروئید چگونه درمان می شود؟
از آنجا که در این بیماری، غده تیروئید توان تولید هورمون به اندازه لازم را دارا نیست، لذا درمان استاندارد آن، مصرف قرص های حاوی هورمون تیروئید است تا هورمون مورد نیاز بدن تأمین شود. بیمار ممکن است ظرف 1 الی 2 هفته از شروع مصرف دارو، پاسخ اندکی به درمان بدهد؛ اما پاسخ کامل، اغلب با تأخیر همراه است و ممکن است تا چند هفته به طول بیانجامد.
به طور معمول بین 2 تا 3 ماه پس از شروع درمان، آزمایش تست عملکرد تیروئیدی تکرار می شود تا مقدار دارو براساس آن تعدیل شود. این روند ممکن است تا رسیدن به سطح نرمال هورمون در خون تکرار شود تا مقدار مناسب دارو برای بیمار مشخص شود. پس از آن، بسته به تشخیص پزشک، انجام آزمایشهای هورمونی معمولاً یک بار در سال صورت می گیرد.
گاهی بیماران برای تسریع در بهبودی و یا جهت کاهش وزن خود، مقدار بیشتری از حد تجویز شده دارو را مصرف می کنند که این کار می تواند منجر به بروز علائم پرکاری تیروئید شود. پرکاری تیروئید به حالتی اطلاق می شود که در آن سطح هورمون های ترشح شده از غده تیروئید، بیش از حد طبیعی است که این مسأله در طولانی مدت، می تواند باعث بیماری هایی مانند پوکی استخوان یا امراض های قلبی شود.
ورزش و کم کاری تیروئید
ورزش منظم باعث افزایش سوخت و ساز بدن و کاهش وزن می شود. انجام حرکات ورزشی، روی ترشح هورمون های تیروئیدی اثر میگذارد و میزان سطح آنها را در خون افزایش می دهد. از آنجا که مبتلایان به این بیماری ممکن است دچار اضطراب و افسردگی باشند، انجام تمرینات هوازی با انجام اکسیژن رسانی بیشتر به مغز و سوخت و ساز گلوکز، سبب می شود تا انرژی فرد بیشتر شود و احساس بهتری پیدا کند. تمرینات مقاومتی هم بر عملکرد غده تیروئید تأثیر دارند.
گفتنی است که تأثیر نوع ورزش، زمان و شدت آن در افراد مختلف با توجه به نوع و سطح بیماری متفاوت است و الگوی ثابتی ندارد. چنانچه به کم کاری تیروئید مبتلا هستید، قبل از انجام ورزش، با پزشک خود مشورت کنید.