آندوسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟

بدن انسان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که بسیاری از ارگان های آن از بیرون قابل مشاهده نیستند، اما این بخش های در ظاهر ناپیدا نیز، مثل تمام اعضای دیگر بدن، دچار بیماری و اختلال می شوند و باید مورد بررسی و درمان قرار بگیرند. ولی با توجه به این که این اعضا و ارگان های داخلی به راحتی قابل معاینه و مشاهده بالینی نیستند، باید از روش های مختلفی مورد معاینه و آزمایش قرار بگیرند.

انواع روش‌های تصویربرداری مثل سی‌تی‌اسکن، ام.آر.آی یا رادیولوژی از مرسوم ترین روشهای معیانه و بررسی اعضای داخلی بدن هستند اما همین روشها نیز دارای محدودیت ها و مشکلاتی برای بررسی کامل اعضای مختلف هستند. بطور مثال این روشها امکان نمونه برداری از اعضای داخلی را ندارند یا امکان مشاهده بافت آن عضو را به شما نخواهند داد. به همین دلیل متخصصان و پزشکان دست به دامن ابزار دیگری می‌شوند که آندوسکوپ نام دارد و محدودیت‌های روش‌های گذشته را ندارد. این ابزار به طور گسترده در رشته های مختلف پزشکی و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و و مدل های مختلف و کاربردهای ویژه خود را بر اساس انتخاب متخصصان دارند.

آشنایی با انواع آندوسکوپی

شاید در اولین برداشت از آندوسکوپی، ذهن ما فقط به سمت دستگاه گوارش و بیماری های معده انسان برود اما آندوسکوپی انواع و کاربردهای مختلفی جهت تشخیص و درمان بیماری های داخلی در اختیار پزشکان قرار می دهد.

• آرتروسکوپی یا اندوسکوپی مفاصل و استخوان‌ها
• برونکوسکوپی یا اندوسکوپی ریه‌ها
• کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی یا آندوسکوپی روده بزرگ
• سیستوسکوپی و یورتروسکوپی یا آندوسکوپی سیستم ادراری
• الپاراسکوپی یا آندوسکوپی ناحیه شکم یا لگن
• آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی برای مشاهد مری و معده که بیشتر به عنوان آندوسکوپی می شناسیم

آندوسکوپی توسط چه پزشکانی انجام می شود؟

بسیاری از انواع آندوسکوپی ها توسط پزشک متخصص گوارش انجام می گیرند. بسیاری از جراحان دستگاه گوارش نیز این کار را انجام می دهند. انجام آندوسکوپی امروزه بسیار راحت تر از قبل شده و با بی هوشی های مقطعی و بی حسی های موضعی، هیچ فشار و اذیتی برای بیمار ندارد. اگر پزشک شما تشخیص انجام آندوسکوپی داده است، اطمینان داشته باشید برای تشخیص و درمان درست مشکلات شما امری ضروری بوده است.

مزایای انجام آندوسکوپی

آندوسکوپی ها این اجازه را به پزشک می دهد تا اندام داخلی بدن را بدون ایجاد هرگونه برش روی بدن، بررسی کند. و داخل ارگان های بدن و بافت عضو را در مانیتور آندوسکوپ مشاهده کند.

آندوسکوپی به پزشک کمک می‌ کند تا علت هرگونه علایم غیر طبیعی در عضو بیمار را تشخیص دهد و در صورت نیاز به نمونه برداری، نمونه کوچکی از بافت را برداشته تا در صورت نیاز در آزمایشگاه مورد بررسی قرار بگیرد که به این عمل، بیوپسی آندوسکوپیک گفته می شود.

انجام اندوسکوپی به پزشک کمک می کند طی انجام عمل جراحی داخل بدن را ببیند. در عمل هایی مانند ترمیم دیواره معده یا سنگ کیسه صفرا یا تومورها، آندوسکوپی کمک زیادی به پزشکان می کند.

موارد استفاده از آندوسكوپي

بیشترین موارد استفاده از اندوسکوپی در اندام فوقانی دستگاه گوارش یا به طور دقیق تر مری و معده است که به آندوسکوپی فوقانی معروف است. و در موارد مختلفی به شرح زیر مورد تجویز پزشکان متخصص قرار میگیرد.

• وجود تهوع و استفراغ مداوم برای چندین روز در بیمار
• احساس درد درناحيه فوقانی شكم و ناحیه بالای ناف
• سوزش های دستگاه گوارش یا اصطلاحا سوزش سر دل كه براثر برگشت اسيد معده به مری رخ می دهد و با احساس سوزش در گلو يا قفسه سينه بروز پیدا می کند
• وقوع خونريزی در معده، که بعد از استفراغ های خونی يا وجود خون در مدفوع، تشخیص داده می شود
• اختلال در بلع مثل گير كردن غذای جامد در گلو يا گیر مداوم مايعات در مری که ممکن است ناشی از انسداد مری باشد
• وجود موارد غير طبيعی و يا مشكوک در عكس در راديوگرافی مری و معده
• جهت خارج کردن اجسام خارجی از دستگاه گوارش
• براي بررسی و مشاهده مشکلات و ضايعات قبلی و پيگيری آنها از نظر روند بهبودی و احیانا گسترش و رسوخ به ارگان های دیگر مثل پوليپ، تومور يا زخم های دستگاه گوارش

طی انجام آندوسكوپی با توجه به شرايط مختلف مثل پيدا شدن ضايعات غير طبيعی یا بافت های آسیب دیده از آن قسمت نمونه برداری یا بیوپسی انجام می شود تا مورد آزمایش و بررسی بیشتر قرار بگیرد.

در موارد دیگری از اختلالات و بیماری های دستگاه گوارش نیز، پزشک ممکن است تجویز انجام آندوسکوپی داشته باشد. مانند:

• تشخیص سرطان های گوارشی و روده ها
• بیماری ریفلاکس گوارشی
• وجود زخم در دستگاه گوارش
• وجود پانکراتیت
• خونریزی نامشخص در دستگاه گوارش
• سوزاندن محل زخم و جلوگیری از خونریزی های داخلی
• بیماری های روده ای التهابی مانند کولیت زخمی و بیماری کرون
• یبوست مزمن و آزاردهنده که حالت بیماری گرفته است
• وجود انگل ها و تاثیرات مخاطی روده ها
• وجود انواع عفونت‌های گوارشی در بدن

عوارض و خطرات احتمالی آندوسکوپی

انجام درست و مناسب آندوسکوپی مثل تمام موارد درمانی، نیازمند تبحر و تجربه پزشک متخصص، وجود لوازم و تجهیزات به روز و مشاهده و بررسی هنگام آندوسکوپی است. اما مانند هر روش درمانی یا دارویی ممکن است دارای عوارض احتمالی باشد.

با اینکه خطر خونریزی و عفونت در آندوسکوپی بسیار کم تر از جراحی های باز است. اما باز هم آندوسکوپی یک فرآیند پزشکی به حساب می‌ آید و ممکن است دارای ریسک احتمالی خونریزی، عفونت مشکلات دیگری مانند موارد زیر باشد:

• درد قفسه ‌سینه
• آسیب اندام های داخلی مثل سوراخ شدن
• ایجاد تب
• احساس درد در نقطه آندوسکوپی شده
• قرمزی و ورم در نقطه برش زده شده

میزان ریسک هر نوع آندوسکوپی، علاوه بر تبحر پزشک و تجهیزات، بستگی به مکان و ناحیه عضو مورد بررسی و شرایط بیمار دارد. به طور مثال بعد از انجام کولونوسکوپی یا آندوسکوپی روده بزرگ، وجود مدفوع سیاه رنگ، استفراغ بیمار، یا ایجاد مشکل در بلع نشان دهنده وجود یک مشکلی است.

یکی از جدیدترین روشهای آندوسکوپی، استفاده از کپسول آندوسکوپی است، که خطر کمی در مورد گیر کردن کپسول در مسیر سیستم گوارشی وجود دارد. این ریسک ها و خطرات در بیماران دارای سیستم گوارشی باریک ‌تر بیشتر است که این کپسول ها در چنین مواردی، از طریق جراحی بیرون آورده می‌ شوند.