آشنایی با بیماری آسم و راه های پیشگیری و درمان آن

آسم یکی از شایع ترین بیماری های ریوی است که در آن مجاری تنفسی انسان باریک و متورم شده و در آن مخاط اضافی ایجاد می گردد و همین امر باعث اختلال در تنفس، سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس می شود. در برخی افراد آسم، به صورت جزئی بروز پیدا می کند اما در برخی افراد می تواند به یک مشکل اساسی تنفسی تبدیل شود و فعالیت های روزمره آنها را مختل کند. حتی ممکن است در مواردی منجر به حمله آسمی و مشکلات تنفسی بسیار شود.

آسم یک بیماری یا اختلال قابل درمان نیست، اما علائم و علل آسم قابل کنترل است تا زندگی نرمال فرد کمتر با مشکل مواجه شود. از آنجا که غالباً علائم و شدت آن با گذشت زمان تغییر می کند، بهتر است که فرد بطور مداوم با پزشک خود همکاری داشته و علائم و نشانه های آسم، ردیابی و مشاهده و در صورت نیاز درمان شود و توصیه های لازم به بیمار توسط پزشک متخصص اعلام گردد.

حمله آسم چیست؟

در برخی از حملات آسم، تورم در راه های هوایی می تواند رسیدن هوا به ریه ها و در نتیجه ورود اکسیژن به جریان خون و اندام های حیاتی انسان را به طور کامل متوقف کند. این نوع حمله آسم حتی می تواند منجر به مرگ گردد و نیاز به بستری فوری در بخش های درمانی دارد.

در ابتدای یک حمله آسم، راه های هوایی اجازه ورود هوا به اندازه کافی به ریه ها را می دهند اما اجازه خروج دی اکسید کربن بازدم شده را با سرعت کافی نمی دهند. به همین دلیل دی اکسید کربن بازدم اگر به مدت طولانی از بدن خارج نشود منجر به افزایش گاز دی اکسید کربن در ریه ها و در نتیجه کاهش ورود اکسیژن به جریان خون می شود که می تواند منجر به مشکلات اساسی برای سلامتی و جان انسان گردد.

در سراسر جهان هر ساله چیزی در حدود ۲۵۰،۰۰۰ نفر به علت آسم از دنیا می روند. بیشتر حملات آسم هنگامی رخ می دهد که علائم در یک فرد به اوج خود برسند، به طور ناگهانی شروع می شوند و از خفیف تا شدید متغیر هستند. اگر چه درمان کامل و قطعی برای آسم وجود ندارد، اما مدیریت درست علائم و واکنش بهنگام می تواند به فرد مبتلا به آسم برای داشتن زندگی عادی کمک شایانی کند.

علت و علائم بروز بیماری آسم

هنوز علت دقیق این بیماری مشخص نیست ولی طبق شواهد و بررسی متخصصان به نظر می رسد دلیل این بیماری، ترکیبی از عوامل محیطی و موروثی یا ژنتیکی باشد.

دلیل اصلی حملات آسمی قرار گرفتن فرد مبتلا در معرض محرک ها و عوامل تشدید حملات آسمی است که در زیر به تعدادی از آنها اشاره میکنیم:

• هوای سرد و خشک
• احساسات ناگهانی و استرس های شدید
• فعالیت بدنی شدید (آسم ناشی از ورزش)
• ابتلا به عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفلونزا
• قرار گیری در معرض آلاینده های هوا و مواد تحریک کننده مانند دود
• بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش
• استفاده از برخی داروهای خاص، مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
• تنفس ذرات معلق موجود در هوا مانند گرده، کنه های گرد و غبار، موی بدن یا شوره حیوان خانگی
• • بلع و خوردن سولفیت ها و مواد نگهدارنده در برخی از غذاها و نوشیدنی ها از جمله میگو، میوه خشک، سیب زمینی فرآوری شده، آبجو و شراب

علائم و نشانه های آسم

علائم و نشانه های که می تواند ما را برای نیاز به بررسی پزشکی و درمانی بیماری آسم آگاه کند به شرح زیر است:

• سرفه های مداوم به خصوص در شب، هنگام خنده و یا در طول ورزش
• خس خس سینه یا صدایی شبیه به جیغ یا صدای سوت که در هنگام تنفس فرد شنیده می شود
• تنگی قفسه سینه
• تنگی نفس و سختی دم و بازدم
• خستگی مزمن و سریع

تشخیص و روند درمان آسم

سه قسمت اصلی تشخیص آسم شامل تاریخچه و پیشینه پزشکی بیمار، یافته های معاینه بالینی و نتایج تست های تنفسی بیمار است.

سابقه خانوادگی آسم و آلرژی در نزدیکان به علت افزایش خطر آسم می تواند به تشخیص دقیق تر و سریعتر آسم کمک کند. تشخیص آسم در کودکان زیر ۵ سال امری مشکل است زیرا ممکن است با دیگر بیماری های دوران کودکی علائم مشترک و یکسانی داشته باشد. اگر کودکان در زمان ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت های تنفسی در اوایل زندگی دچار خس خس سینه شوند، از گزینه های مستعد ابتلا به آسم پس از ۶ سالگی در نظر گرفته می شوند.

روند تشخیص و درمان

معاینه بالینی و بدنی:

معاینه فیزیکی که معمولا بر روی دستگاه تنفسی فوقانی، قفسه سینه و پوست بیمار متمرکز است. پزشک همچنین میزان آبریزش بینی، تورم بینی، رشد توده های احتمالی در داخل بینی و بیماری های پوستی از جمله اگزما و کهیر را چک خواهد کرد. خس خس سینه در هنگام دم و بازدم یک علامت مهم در تشخیص انسداد راه های هوایی بدن و آسم است. افراد مبتلا به آسم همیشه علائم فیزیکی را نشان نمی دهند و ممکن است در طول بررسی، هیچ گونه علامت خاص نداشته باشند.

آزمایشات آسم:

تست های عملکرد ریه، یکی دیگر از المان های تشخیص آسم هستند. این تست ها مقدار هوای استنشاق شده طی دم و بازدم و سرعت خروج هوا از ریه ها را اندازه گیری می کنند.

از انواع تست های عملکرد ریه مانند:

• اسپیرومتری: آزمایشی که به بررسی عملکرد ریه کمک می کند.
• آزمون تحریک برونش: تستی که به عنوان “تست چالش” نیز شناخته می شود و شامل ماده ای مانند هوای سرد است که باعث انسداد راه های هوایی و بررسی بروز علائم آسم می شود.
• تست آسم ناشی از انجام حرکات ورزشی: این تست شامل تمرین شدید با هدف ایجاد علائم آسم است.
• آزمایشات آلرژیک: مجموعه آزمایش هایی برای شناسایی موادی که باعث ایجاد علائم آسم یا تشدید آن می شود.

لازم به ذکر است بیماری های دیگری نیز وجود دارد که می توانند علائم مشترک با آسم ایجاد کنند و در صورت شباهت علائم در بیماران نیازمند انجام یکسری آزمایشات و تست های تخصصی تر دارد. از انواع بیماری های افتراقی با آسم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• رفلاکس اسید معده به مری یا سوزش سر دل
• تب یونجه
• سینوزیت
• بیماری های انسداد مزمن ریوی
• تومورهای راه های تنفسی
• برونشیت
• ذات الریه یا پنومونی
• وجود لخته های خونی در ریه یا اصطلاحا ایجاد آمبولی ریوی
• نارسایی احتقانی قلب
• عفونت های ویروسی در دستگاه تنفسی تحتانی

البته برای تشخیص آن ها و جداسازی بیماران آسمی نیازمند انجام آزمایشات بیشتری از جمله موارد زیر خواهیم بود:

• رادیولوژی و تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه
• گرفتن نوار قلب یا ECG
• شمارش کامل سلول های خونی در آزمایش خون
• سی تی اسکن ریه ها
• ارزیابی ریفلاکس اسید معده به مری
• بررسی خلط های دهانی و بینی

مدیریت علائم و درمان آسم

پیشگیری و کنترل طولانی مدت علائم در متوقف کردن حملات آسم قبل از شروع، نقش مهمی دارد. درمان آسم معمولاً شامل یادگیری و شناسایی محرک ها، انجام اقدامات برای جلوگیری از بروز آنها یا در معرض آنها قرار گرفتن و همچنین کنترل روند تنفس بیمار است.

مدیریت و درمان آسم شامل تغییرات سبک زندگی و کاری فرد، استفاده از داروهای خوراکی و استشاقی مربوطه و همچنین انجام یکسری تمرینات تنفسی ویژه است که توسط پزشکان و کارشناسان متخصص به فرد بیمار داده می شود.

و پزشک بر اساس موارد زیر یکی از روش های فوق یا ترکیبی از آن ها را تجویز می‌کند:

• نوع آسمی که بیمار مبتلاست
• سن بیمار مبتلا به آسم
• محرک های شناسایی شده برای بیمار