آشنایی با انواع دیابت و علائم آن

دیابت یک بیماری مزمن و اثرگذار بر عملکرد بسیاری از ارگان های حیاتی بدن است. میزان قند خون بدن انسان توسط انسولین، یعنی هورمونی که توسط پانکراس تولید می شود کنترل می گردد. شما وقتی غذا می خورید، غذا در دستگاه گوارش تجزیه شده و گلوکز جذب شده از غذا وارد جریان خون می شود. انسولین موجود در بدن انسان، گلوکوز را از جریان خون گرفته و آن را وارد سلول هایی می کند که در آنها گلوکوز تجزیه شده تا به سوخت تبدیل شوند.

اگر شما دیابت داشته باشید، این یعنی یا در بدن خود انسولین کافی ندارید و یا انسولین برای دریافت گلوکز از خون و ورود به سلول ها دچار نقصان عملکرد است. این موضوع باعث ایجاد قند خونِ بیش از حد نرمال یا هایپرگلیسمی خواهد بود.

دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 چیست؟

دیابت یکی از انواع بیماری های غدد و متابولیسم است که ابتلای به آن، انواع و دلیل های مختلفی دارد که به شرح زیر است:

• دیابت نوع 1، که در آن پانکراس شما اصلا انسولین تولید نمی کند و در واقع از کار افتاده است
• دیابت نوع 2، پانکراس انسولین کافی تولید نمی کند و یا انسولین عملکرد مناسب ندارد
• دیابت بارداری، که نوعی از بیماری قند در شرایطی موقت است که طی آن انسولین در دوران بارداری تاثیر کمتری دارد

دیابت نوع یک، علائم و دلایل

دیابت نوع یک ناشی از تخریب سلول های بتا پانکراس در بدن است و معمولاً منجر به نقص کامل در ترشح انسولین در تمام عمر فرد می شود. این بیماری در ایران چیزی در حدود 11% از کل بیماران دیابتی را تشکیل می دهد. در اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع 1 جهت کنترل بیماری نیاز به تزریق مداوم و روزانه انسولین است.

دلایل ژنتیکی و محیطی علت اصلی برای آغاز بیماری دیابت هست. دلایل دیگر ابتلا به این نوع بیماری هنوز به طور کامل شناسایی نشده‌اند.

افراد در هر سنی ممکن است به دیابت نوع یک مبتلا شوند، اگرچه این نوع دیابت در سنین زیر 20 سال و کودکان و جوانان شایع‌تر است.

عوامل خطر زا برای دیابت نوع یک

• سابقه خانوادگی
• فاکتورهای محیطی و بیماری ها
• حضور سلول‌های سیستم ایمنی بدن (آنتی‌بادی‌ها)
• جغرافیای زندگی یا نژادها

نشانه های اصلی دیابت نوع یک چیست؟

علائم و نشانه های متفاوتی برای دیابت نوع 1 وجود دارد اما علائم اصلی آن عبارتند از:

• گرسنگی شدید در طی روز و افزایش اشتها
• بی حسی یا گزگز و سوزن سوزن شدن پا یا انگشتان
• احساس تشنگی شدید، خشکی دهان و نیاز به ادرار زیاد
• تاری دید و مشکلات بینایی
• از دست دادن هوشیاری و تمرکز
• کاهش وزن ناگهانی و غیرعادی، خستگی و بی حالی
• مشکلات پوستی مثل خشکی پوست، عفونت های قارچی و باکتریایی

دیابت نوع دو، علائم و دلایل

در دیابت نوع دو بدن قادر به استفاده و ذخیره گلوگز نیست و گلوکز در بدن به جای تبدیل به انرژی مجددا وارد جریان خون شده و سبب ایجاد علائم مختلف این بیماری می گردد.

دیابت نوع دو دیابت بزرگسالی یا غیر وابسته به انسولین شناخته می شود. این بیماری به علت عدم توانایی بدن در تولید انسولین کافی و یا ناتوانی از استفاده بهینه از انسولین تولیدی رخ می دهد و بدن در این بیماری در مقابل انسولین مقاوم می گردد.

در بروز این نوع از دیابت عوامل متعددی چون اضافه وزن و چاقی، به ویژه چاقی شکمی، عدم فعالیت بدنی، سن بالای 40 سال، رژیم غذایی نامناسب و همانند خیلی از بیماری ها وراثت نقش دارند. همچنین اختلالاتی که از نتایج آنها، عدم توانایی بدن برای استفاده از گلوگز است، از عوامل اصلی ابتلا به دیابت نوع هستند. افرادی که دچار نوعی اختلال گلوکز ناشتا یا عدم تحمل گلوکز هستند نیز خطر بالایی در ابتلا به دیابت نوع دو دارند.

عوامل خطر زا برای دیابت نوع دو

• اضافه وزن و چاقی
• کم تحرکی و عدم ورزش کردن
• سابقه خانوادگی بیماری
• نژادهای مختلف
• افزایش سن
• دیابت بارداری
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• فشارخون بالا
• سطح غیر طبیعی چربی خون

نشانه های اصلی دیابت نوع دو چیست؟

علائم و نشانه های متفاوتی برای دیابت نوع 2 وجود دارد اما علائم اصلی آن عبارتند از:

• بی حسی یا سوزش دستها، پا و انگشتان
• تشنگی و نیاز به نوشیدن زیاد آب
• خستگی زیاد و غیرعادی
• پُرادراری و احساس دفع زیاد مایعات
• عفونت مکرر لثه ها، پوست و مثانه
• تاری دید و مشکلات بینایی
• زودرنجی و تحریک پذیری اعصاب
• عدم بهبودی زخمها

هایپوگلایسمی یا قند خون پایین چگونه رخ می دهد؟

قند خون پایین یا در اصطلاح پزشکی هایپوگلایسمی معمولا زمانی رخ می دهد که سطح قند خون شما به کمتر از 70 میلی گرم کاهش یابد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که در بدن شما انسولین یا داروهای مخصوص دیابت به مقدار زیادی وجود دارد و یا در حالی که نیاز به غذا دارید و بدن نیازمند مواد قندی است، بیش از حد ورزش کنید و یا در مصرف الکل زیاده روی نمایید. نشانه های رایج افت قند خون به شرح زیر هستند:

• سستی، ضعف و لرزش دست و پا
• بی قراری یا سردرگمی
• تاری دید و سردرد ناگهانی
• غش کردن یا از دست دادن هوشیاری

روش تشخیص دیابت

آزمایش قند خون ناشتا
این آزمایش به صورت ناشتا در صبح و قبل از مصرف هرگونه موادغذایی انجام می شود و سطح گلوکوز خون را اندازه می کند

آزمایش تحمل گلوکز خوراکی

در این آزمایش، یک نوشیدنی حاوی گلوکز به شما خواهند داد. سپس متخصصان سطح گلوکز خون شما را تقریبا در هر یک ساعت و به مدت ۳ ساعت بررسی خواهند کرد.

آزمایش هموگلوبین‌ ای وان سی

این آزمایش که به نام تست HBA1C شناخته می شود نوعی آزمایش خون ساده است که میانگین سطح قند خون را برای ۲ الی ۳ ماه گذشته نشان می دهد. سطح ۶.۵% یا بیشتر ممکن است به معنای ابتلا به دیابت و درمان ناصحیح و غیر اصولی آن باشد.

پزشکان متخصص همچنین ممکن است از سنجش یک سری از آنتی بادی های خاص و آزمایشات دیگر و همچنین بررسی عوامل بالینی و وراثتی اقدام به تشخیص و درمان دیابت کنند.

عوارض جانبی دیابت

از عوارض جانبی دیابت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ابتلا به بیماری های قلب و عروقی
2. آسیب های عصبی یا نوروپاتی
3. آسیب به کلیه ها یا نفروپاتی
4. آسیب به بینایی و چشم یا رتینوپاتی
5. آسیب به پا یا زخم پای دیابتی که ممکن است منجر به قطع عضو گردد
6. مشکلات مختلف پوستی
7. اختلال در شنوایی
8. بیماری آلزایمر و از دست رفتن حافظه
9. ابتلا به افسردگی

راه های کنترل و درمان دیابت

شواهد علمی بسیاری وجود دارد که تغییرات سبک زندگی یا لایف استایل می تواند به پیشگیری و کنترل این بیماری که به بیماری خاموش یا مرموز معروف است و گاها عواقب وحشتناکی دارد، کمک نماید.

جدا از درمان های دارویی و مصرف قرص های مخصوص کنترل قند خون یا تزریق انسولین به میزان مشخص و در زمان هایی که توسط پزشک متخصص داخلی یا پزشک غدد مشخص می گردد عوامل مختلفی در کنترل یا درمان بیماری های قندی موثر هستند.

از جمله این تغییرات و عوامل لازم، رسیدن به وزن ایده آل، انجام فعالیت بدنی متوسط و مداوم و داشتن یک رژیم غذایی سالم و مناسب است.

کاهش وزن منجر به بهبود مقاومت بدن به انسولین و کاهش مشکلات فشارخون می گردد. فعالیت بدنی و ورزش نیز علاوه بر کمک به کاهش وزن، منجر به کاهش فشارخون، رفع مشکلات قلبی و افزایش حساسیت بدن به انسولین می‌گردد.

همچنین خواب کافی، ترک سیگار و کاهش استرس کمک شایانی به کنترل و درمان بیماری های قندی می کند.

برخی گونه های دیابت، بوسیله عواملی ایجاد می شوند که خارج از کنترل شما هستند مثل عوامل وراثتی یا محیطی، برخی گونه های دیگر با رژیم غذایی مناسب، افزایش تحرک و ورزش کردن و کاهش وزن قابل پیشگیری هستند.

به یاد داشته باشید برای تشخیص و درمان دیابت همواره با پزشکان متخصص و فوق تخصص مشورت کنید و اگر دارای یکی از عوامل بالا هستید و در معرض خطر دیابت قرار دارید، آزمایشات خون لازم را در موقع مناسب، انجام دهید و طبق دستورات، پزشک قند خون خود را کنترل کنید.