نارسایی کلیه چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

کلیه ها و دستگاه ادراری یکی از اعضای حیاتی و بسیار مهم در بدن انسانها هستند که وظیفه مهمی را برعهده دارند و عدم کارکرد صحیح، اختلالات و بیماری های کلیوی و مجاری ادراری ممکن است در هر سنی و با هر شدتی رخ داده و موجبات بروز آسیب به سلامتی انسان گردد. در انواع حاد نارسائی کلیوی نیز بیمار بر اثر از دست دادن یک یا دو کلیه، ناچار به دیالیز یا پیوند کلیه می گردد.

عوامل آسیب‌ زننده به دستگاه کلیه و مجاری ادراری می‌تواند به ‌دلایل مادرزادی از هنگام تولد یا حتی قبل از آن وجود داشته باشد اما در اکثر موارد فرد در طول زندگی با عوامل آسیب‌ رسان به سلامت دستگاه کلیه و مجاری ادرار مواجه می شود؛ آشنایی با این عوامل برای مراقبت و نگهداری صحیح از سلامت دستگاه کلیه و مجاری ادرار بسیار مهم است.

آشنایی با علائم نارسایی کلیه

نارسایی کلیه دلایل و علائم مختلفی دارد که برخی از آنها به شرح زیر هستند:

• ابتلا به دیابت، بیماری های قلبی و عروقی
• ژنتیک و سابقه فامیلی بیماری های کلیوی
• مصرف نامناسب مواد غذایی
• مصرف نادرست داروها و آسیب به کلیه ها
• مواجهه با مواد شیمیایی مخرب و مضر

علائم هشدار دهنده در نارسایی کلیوی و مجاری ادراری

• اضافه وزن ناگهانی همراه با ورم کردن صورت و پا
• احساس درد یا سوزش بعد از ادرار کردن
• تخلیه ناکامل و مقطعی ادرار
• کوتاه شدن فواصل دفع ادرار
• تغییر رنگ، بو و حجم ادرار
• سختی دفع ادرار و نیاز به فشار غیر متعارف
• کم شدن فشار و جریان ادرار
• سختی و عدم تحمل نگه داشتن ادرار
• ادرار به صورت قطره قطره و با سختی زیاد
• وجود درد در پهلوها

دلایل اصلی بیماری کلیه چیست؟

بیماری مزمن کلیه

شایع ترین بیماری کلیوی بین بیماران، بیماری مزمن کلیه است. بیماری مزمن کلیه یک بیماری طولانی است که به مرور زمان بهبود پیدا نمی کند و بیشتر در اثر فشار خون بالا ایجاد می‌شود.

سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی دیگر از مشکلات شایع کلیوی است و و زمانی ایجاد می گردد که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون، در کلیه ها، توده های جامد و سنگ شکل، تشکیل دهند که می تواند تحت تاثیر انواع رسوبات مختلف در کلیه ها ایجاد گردد.

گلومرولونفریت

گلومرولونفریت بیماری التهاب گلومرول هاست. گلومرول ها ساختارهای بسیار كوچكی در کلیه ها هستند كه وظیفه فیلتر خون را بر عهده دارند. گلومرولونفریت می‌تواند در اثر عفونت، داروهای خاص، یا ناهنجاری های مادرزادی ایجاد شود.

کلیه پلی کیستیک

کلیه پلی کیستیک یک اختلال ژنتیکی است که باعث می شود تعداد زیادی کیست در کلیه ها رشد کند. این کیست ها می تواند در عملکرد کلیه ها اختلال و نارسایی ایجاد کنند.

عفونت ادراری

عفونت ادراری به عفونت های باکتریایی در هر بخش از دستگاه ادراری گفته می شود. عفونت ها در مثانه و مجاری ادراری از شایع‌ترین نوع عفونت ادراری هستند.

بیماری های عروق و تنگی رگ های کلیه

این بیماری با اختلال در خون رسانی به کلیه باعث اختلال در عملکرد و ایجاد نارسایی کلیوی می شوند.

بیماری های خودایمنی یا نقص ایمنی

سیستم ایمنی در بدن انسان وظیفه دارد از بدن در برابر عوامل بیماری زا همانند سرطان ها دفاع کند، اما این سیستم در بیماری های خودایمنی، دچار نقص شده و علیه خود بدن شروع به فعالیت می کند و موجب آسیب به بافت های سالم بدن می گردد.

این بیماری ها انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها بخش متفاوتی از بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. بطور مثال بیماری لوپوس که می تواند باعث ضعف و بی حالی کلی بدن و درگیری مفاصل، ریه، قلب، کلیه و پوست شود؛ یکی از بیماری های مهم در ایجاد نارسایی کلیوی است.

انواع آزمایشات ویژه تشخیص بیماری کلیوی

آزمایش خون

برای بررسی میزان مواد مضر موجود در خون از جمله کراتینین، اوره یا نیتروژن اوره خون و یا برای بررسی کم خونی در فرد مبتلا

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار جهت تشخیص وجود مواد مضری که نباید در ادرار وجود داشته باشد و مثبت بودن وجود آنها می تواند دلیلی بر تشخیص بیماری باشد. مثل وجود خون و پروتئین های خاصی مانند آلبومین در ادرار فرد یا تغییر سطح گلبول های سفید و قرمز موجود در خون

سونوگرافی

انجام سونوگرافی از زیر شکم و کلیه ها برای بررسی سلامت عملکرد کلیه ها، مجاری ادراری، مثانه و عملکرد دستگاه ادراری در هنگام دفع صورت می گیرد.

بیوپسی کلیه

در این عمل پزشک معالج بنا بر تشخیص نیاز به نمونه برداری، قطعه یا قطعات کوچکی از بافت کلیه را جهت انجام آزمایشات مخصوص خارج می کند. این نمونه بافت می تواند به پزشکان کمک کند تا نوع بیماری کلیوی و میزان آسیب را تعیین کنند.

درمان نارسایی کلیه و بیماری های مجاری ادرار

روش های درمانی مختلفی جهت درمان این بیماری ها وجود دارد. از رژیم های غذایی و خوراکی جهت پیشگیری از ابتلا یا درمان بیماری تا درمان های دارویی و طبی مختلف که در موارد حادتر، می تواند به عمل جراحی یا پیوند کلیه نیز ختم شود.

رژیم غذایی ویژه نارسایی های کلیوی

بیماران دچار نارسایی کلیوی می بايست به رژيم غذايی خود بسيار توجه کنند. اکثرا به دلیل کم اشتهایی مبتلایان به این بیماری، بهتر است میزان غذا در هر وعده کاهش پیدا کرده اما تعداد وعده های غذايی را افزايش دهند.

در این بیماران مصرف نمک، قند، شکر و غذاهای حاوی آن باید کاهش پیدا کند.

مصرف حبوبات که دارای پتاسیم زیادی هستند، مانند نخود، عدس و لوبیا به صورت کاملا محدود بوده و سیب زمینی نیز که حاوی مقدار زیادی پتاسيم است به صورت وعده های اندک و کم تعداد در رژیم روزانه جای گیرد.

انواع سبزی ها و میوه ها نیز حاوی مقادیر زیادی پتاسیم هستند اما به دليل دارا بودن مواد مغذی ضروری برای بدن، باید مصرف آنها به صورت کنترل شده ادامه پیدا کند. انواع سبزی کم پتاسیم در بازار شامل خیار، جوانه حبوبات، کاهو، کلم، گل کلم، کلم بروکلی، پیاز، لوبياسبز، فلفل سبز، كدو سبز، بادنجان، شلغم، هويج هستند.

مصرف میوه های کم پتاسیم مانند سیب، نارنگی، لیمو، گريپ فروت، انگور، گيلاس، توت‌فرنگی، هلو، آناناس، هندوانه همواره به این بیماران توصیه می گردد.

پیشگیری از نارسایی کلیه

از میان بیمارانی که بیشتر در معرض نارسایی های کلیوی قرار دارند، مبتلایان به لوپوس، افراد دچار دیابت و بیماران مبتلا به پرفشاری خون در معرض خطر بیشتری هستند.

افراد مبتلا به لوپوس برای پیشگیری از نارسایی کلیه باید تحت نظارت دقیق و منظم پزشک قرار داشته باشند تا در صورت بروز علائم ویژه این بیماری، کلیه ها تحت درمان قرار گیرد. مصرف منظم دارو‌های لوپوس و انجام به موقع آزمایش های دوره ای به پیشگیری از اختلالات کلیه در این بیماران کمک می کند.

در افراد مبتلا به دیابت نیز برای جلوگیری از نارسایی کلیوی باید همیشه قند خون چک شده و در محدوده نرمال باشد. این افراد باید دارو‌های خود را به طور مرتب استفاده کنند. در این صورت درگیری کلیه ها را می توانند به تعویق بیندازند یا به طور کلی از بروز آن جلوگیری کنند.

مبتلایان به فشار خون بالا نیز باید همیشه فشار خون را تحت کنترل داشته باشند. و در صورت مصرف داروهای کنترل فشار، از تاخیر یا عدم رعایت دوزهای دارو اجتناب کنند.