کولونوسکوپی چیست و چه فوایدی دارد؟

کولونوسکوپی یا Colonoscopy یکی از روشهای تست و مشاهده داخل ارگان های بدن است که برای تشخیص تغییرات یا ناهنجاری های روده بزرگ، رکتوم و مقعد انجام می شود. به روده بزرگ در علم پزشکی کولون گفته می شود.

در طول کولونوسکوپی، یک لوله طولانی و انعطاف پذیر به نام کولونوسکوپ داخل روده می شود که یک دوربین فیلمبرداری ریز در نوک آن قرار گرفته است تا پزشک امکان مشاهده داخل روده بزرگ را داشته باشد. در صورت مشاهده پولیپ یا هر نوع بافت غیر طبیعی، پزشک میتواند با برداشتن آنها، اقدام به خارج سازی بافت برداشته شده توسط لوله کولونوسکوپ نماید. نمونه های بافتی یا بیوپسی نیز می تواند در طول کلونوسکوپی گرفته شود و در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار بگیرند. در واقع یکی از فواید کولونوسکوپی نمونه برداری از بافت های بدن است.

چرا کولونوسکوپی انجام می شود؟

با توجه به وجود آلودگی های مختلف و تغییر سبک زندگی انسان در عصر جدید، کاهش تحرک و استفاده از رژیم های غذایی چرب و ناسالم و عاری از فیبر در برنامه غذایی افراد مختلف، انواع بیماری های روده و سرطان های مرتبط شیوع بیشتری یافته اند و این در حالیست که این بعضی از این بیماری ها، حتی علائم مشهودی را ایجاد نمی کنند، لذا پزشکان توصیه می کنند که جهت بررسی و اطمینان از سلامت روده ها، همه افراد بعد از سن پنجاه سالگی، کولونوسکوپی انجام دهند.

در حالی که افراد دارای سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری های روده یا سرطان های گوارشی، بهتر است زیر نظر یک پزشک متخصص و قبل از رسیدن به سن ۵۰ سالگی، برای بررسی های بیشتر اقدام کنند. برخی از بیماری ها که توسط پزشکان متخصص نیاز به انجام کولونوسکوپی دارند، عبارتند از:

• مشکلات مکرر دفع مانند اسهال و یبوست
• تشخیص وجود پولیپ در روده بزرگ
• مشاهده خون در مدفوع
• احساس درد شکمی شدید یا مداوم
• کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل
• باریک شدن غیر طبیعی مدفوع هنگام دفع
• تشخیص بالینی و ابتدایی سرطان توسط آزمایشات و معاینات
• تشخیص یکی از بیماری های مقعدی مانند بواسیر، شقاق، فیستول
• تشخیص یکی از انواع بیماری های التهابی روده مانند کرون و کولیت

چه کسانی کاندیدای کولونوسکوپی هستند؟

با توجه به توضیحات بالا و شراط وراثتی، خانوادگی، سنی و جنسیت، افراد مختلفی ممکن است به انجام کولونوسکوپی نیاز پیدا کنند.

• مردان و زنان در سال های پس از پنجاه سالگی
• افرادی که یکی از خویشاوندان درجه یک، آنها سابقه بیماری های گوارشی، بیماری های التهابی روده، پولیپ روده و یا سرطان روده دارد
• افرادی که دچار تغییرات اجابت مزاج خود به صورت دوره ای و تکرار شونده باشند، مانند وجود اسهال و یبوست های مکرر و مزمن که به درمان پاسخ نمی دهد
• فردی که همراه با مدفوع خود خون مشاهده کند
• افراد مشکوک به سرطان روده بزرگ
• افراد دارای علائم بیماری های التهابی روده
• افراد در سنین مختلف که با کاهش وزن ناگهانی روبرو هستند
• افرادی که باید از بافت کولون آنها بیوپسی انجام شود
• افراد مبتلا به پولیپ روده یا مشکوک به ابتلای پولیپ

کولونوسکوپی چه عوارضی دارد؟

هرچند انجام کولونوسکوپی توسط پزشک متخصص و دارای تجربه به طور یقین از عوارض و خطرات احتمالی آن خواهد کاست اما مانند هر روش درمانی و تشخیصی دیگر در پزشکی، ممکن است دارای عوارض و خطراتی باشد که در بعضی افراد، بروز پیدا می کند. هر چند در اکثر موارد مزایای تشخیص و درمان بسیار بیشتر از عوارض ناشی از کولونوسکوپی خواهد بود.

از عوارض و خطرات احتمالی کولونوسکوپی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی محل بیوپسی در صورت انجام بیوپسی
• واکنش منفی فرد به آرام بخش یا بی حسی موضعی مورد استفاده
• ایجاد پارگی احتمالی در دیواره مقعد یا روده بزرگ که قطعا با انجام توسط پزشک مجرب و تجهیزات مدرن به طرز قابل توجهی کاهش خواهد یافت

البته به طور معمول، انجام آزمایش کولونوسکوپی نزدیک به نیم ساعت طول می کشد ولی ممکن است با توجه به مشاهدات پزشک نیاز به زمان بیشتری داشته باشد. در بعضی اوقات نیز همزمان با انجام کولونوسکوپی از دستگاه رادیوگرافی با اشعه X نیز در آزمایش استفاده می شود. بعد از اتمام آزمایش، لوله کولونوسکوپ سریع و بدون درد بیرون کشیده شده و نمونه گرفته شده از روده که به صورت سطحی برداشت میگردد، هیچ زخم یا علائمی بر جای نخواهد گذاشت.

کولونوسکوپی مجازی چیست؟

کولونوسکوپی مجازی به روشی گفته میشود که در طی آن و از طرق انجام سی تی اسکن، از روده ها تصاویری به دست آمده و مورد مشاهده پزشک قرار می گیرند و از آن جا که این تصاویر به صورت زنده و واقعی از روده نیستند، کولونوسکوپی مجازی نامیده می شود. مدت زمان انجام این کولونوسکوپی کمتر از انجام لایو آزمایش است و نیازی به بیهوشی یا بی حسی ندارد.

جهت انجام این نوع کولونوسکوپی، یک روز قبل از تست، روده باید به طور کامل و تمیز شده باشد. در طول تست، کولون توسط یک لوله که داخل آن شده است از طریق تزریق باد به صورت متورم و باد شده در می آید و همزمان با این بادکردگی کولون، سی تی اسکن انجام انجام خواهد شد. در صورتی که این نوع کولونوسکوپی با دقت و تجربه لازم انجام شود، بسیار موثر خواهد بود و نتایج آن قابل اتکا هستند.

این روش محدودیت های خاص خود را نیز به همراه دارد، مانند:

• امکان تشخیص پولیپ های کوچک و یا ضایعات پیش سرطانی با این روش کمتر امکان پذیر است
• از طریق این روش امکان انجام بیوپسی یا نمونه برداری از بافت وجود ندارد، به همین خاطر این روش برای افرادی که شانس ابتلا به پولیپ و یا سرطان کولون در آنها بیشتر است، مناسب نیست.

فواید کولونوسکوپی چیست؟

از فواید کونولوسکوپی می توان به غیر تهاجمی بودن این روش اشاره کرد.

نتیجه منفی: در صورت عدم مشاهده هرگونه پولیپ یا ناهنجاری در بافت داخلی کولون یا روده بزرگ، نتیجه منفی برای کولونوسکوپی اعلام می شود.

نتیجه مثبت: در صورت مشاهده پولیپ یا ناهنجاری در کولون، نتیجه آزمایش مثبت گزارش شده و بررسی های بیشتری صورت می پذیرد. البته بسیاری از پولیپ ها و اختلالات روده بزرگ، غیر سرطانی هستند، اما با توجه به تشخیص پزشک متخصص و اندازه و تعداد پولیپ ها، ممکن است انجام کولونوسکوپی مجدد تجویز شود.

در مواردی مثل موارد زیر، انجام مجدد کولونوسکوپی تجویز می شود:

1. مشاهده بیش از دو پولیپ در روده
2. مشاهده پولیپ های بزرگ و ایجاد کننده اختلال در عملکرد روده بزرگ
3. پولیپ هایی که پزشک احتمال سرطانی شدن آنها را بدهد